幸亏当时中国没买！乌克兰海军查看铁锈巡洋舰

Bir ?ift iskarpin ayakkab?

百度 　　２０１７年是保利香港成立五周年，保利香港在２０１７年有６件顶级拍品以过亿港元成交，６０件拍品超千万港元成交，全年成交总额高达３０．５３亿港元，同比增长３０％。

Ayakkab?; ayaklar?n yere de?memesini sa?layarak yerdeki yabanc? maddelerden zarar g?rmelerini ve a??r? s?cak veya a??r? so?uk hava ko?ullar?ndan olumsuz etkilenmelerini ?nleyen ve ??k g?rünmeyi sa?layan her türlü ayak giyimidir. Sandalet, topuklu ayakkab?, iskarpin, spor ayakkab?, bot ve ?izme gibi türleri vard?r. Taban ve saya denilen iki ana par?as? bulunur. Taban, alt par?aya, saya ise üst par?aya verilen add?r. Yer ile temas etti?inden, taban daha kolay y?pranabilir, bu yüzden kal?n ve dayan?kl? bir malzeme kullan?larak yap?l?r. Saya ise kuma? veya deri gibi daha ince bir malzemeden yap?l?r.

Ayakkab? modelleri tarihsel d?nemlere ve co?rafi b?lgelere ba?l? olarak ?e?itlilik g?sterir. Bunun ba?l?ca nedeni ayakkab?lar?n kullan?lacaklar? b?lgenin iklimine, do?a ko?ullar?na ve d?nemin modas?na uygun yap?lmas? gereklili?idir.

Tarih?e

Tarih ?ncesinde ve ilk ?a?da

?lk insanlar, ayaklar?n? korumak i?in yapraklardan ve hayvan derilerinden ilkel ayakkab?lar yapm??t?r. Günümüze ula?abilmi?, bilinen ilk ayakkab?, 1938'de ABD'nin Oregon eyaletinde, bir volkanik kraterin yak?n?ndaki Fort Rock Ma?aras?'nda bulunmu? olan, ada?ay? kabu?undan yap?ld??? tahmin edilen, Amerika yerlilerine ait bir sandaletir. M.?. 8000'li y?llara tarihlendirilir.

Eski M?s?r

Antik M?s?r'da insanlar, taban? deriden ya da tahtadan sandallar giyerdi. M?s?rl?lar, ?slak kumda ayaklar?n?n kal?plar?n? ??kar?p, ham deriyi bu kal?plara g?re ?ekillendirerek ayakkab? taban? yapar ve bu taban? iplerle ba?layarak sandalet üretirlerdi. Bu sandaletler sayesinde ayaklar?n?n alt?n? k?zg?n kumlardan, üstünü de güne?ten korurlard?. Bu sandaletler statü g?stergesi olarak da kullan?ld?lar. Kad?n sandaletleri de?erli ta?larla süslenirken, erkek sandaletlerine deri kay??larla de?i?ik motifler yap?l?rd?. M?s?rl?lar'da ayakkab?c?l?k, itibarl? bir meslek olarak kabul edilirdi.

Hangi iklim ve yol ?artlar?nda giyilece?ine g?re, ayakkab?lar?n malzemeleri farkl?l?k g?sterirdi. So?uk iklimli b?lgelerde kürk ve samanla desteklenen, kal?n deriden ayakkab?lar yap?l?rken ?l?k iklimli b?lgelerinde palmiye yapraklar?ndan yap?lan ayakkab?lar kullan?l?rd?. Papirüs liflerinden de sandaletler yap?l?rd? ve bunlar? ?nceleri sadece din adamlar? ve Firavunlar giyebiliyordu ancak sonra tüm M?s?rl?lar taraf?ndan giyilir oldu.

Eski Mezopotamya ve Anadolu

M?s?rl?lar'?n sandalet giydikleri d?nemde, Anadolu'da Hititler ?ar?k giyerdi. Mezopotamya'da ise, M.?. 3000'den ?nce, Sümer askerleri M?s?rl?lar'?n giydiklerine benzer sandaletler giymi?tir. Ayn? zamanda Anadolu'nun etkisinde ?ar??a benzer ayakkab?lar, ?izme ve botlar da giyimi?lerdir. Asurlular, tüm binici halklar gibi ?izme giymi?tir. ?k?eli ayakkab?lar ve üstten ba?c?kl? ayakkab?lar da Asurlular'?n icad?d?r. ?ranl?lar da ?e?itli kabartmalarda ayakkab?l? olarak resmedilmi?tir.

Eski Yunan ve Roma

Eski Yunanlar ava ??kt?klar?nda ?izme giyerlerdi. Hamama da bir tür ayakkab? ile girerlerdi. Eski Yunan ve Eski Roma'da ü? tür ayakkab? vard?:

sandal: kat??la ba?lam?? basit bir tabandan ibaretti.

aba ayakkab?: Bu tür ayakkab?lar?n taban? yoktu.

kothornos: devrik kon?lu bir ?e?it potin.

M.?. 500'den itibaren, trajedi oyuncular? sahnede boylar?n? uzun g?stermek i?in, yüksek mantar tabanl? ve kon?lu, kothornus denilen ayakkab?lar giymi?lerdir.

M.S. 270-275'te Roma imparatoru taraf?ndan, erkeklerin renkli ayakkab? giymeleri yasaklanm??, kad?nlar?nsa sar?, beyaz, k?rm?z? ve ye?il ayakkab?lar giymelerine izin verilmi?tir.

Orta ?a? ve sonras?nda

Orta ?a?'da, aya?? saran yumu?ak deri ya da kuma?tan ayakkab?lar yap?l?rd? ve bu ayakkab?lar?n sivri burunlar? olurdu. Yolculuk s?ras?nda ise potinler ya da bald?rlara kadar ??kan ?izmeler giyilirdi. Bizansl?lar 4. yüzy?ldan itibaren siyah ve kahverengi deriden terlik ve ayakkab? giymi?tir. Persler, Hitit ?izme ve botlar?n? kendi kültürlerine uyarlayarak ucu kesik, k?rm?z? ve siyah renki ü? ba?c?kla bilekten ba?lanan modeli geli?tirmi?; bu model Eski Yunan, Roma ve Bizans'ta da g?rülmü?tür. Anadolu'ya 1000li y?llarda giren Türkler sar?, k?rm?z? ve siyah botlar giyip bu botlar? Bizansl?lar'a da tan?tm??t?r.

Gotik d?nemde poulaines ad? verilen uzun, sivri ve yukar? kalk?k u?lar? olan ayakkab?lar Hititler ve Do?u kültürlerinin etkisiyle tasarlanm??t?r. U?lar?n?n yar?m metreyi bulabildi?i bu s?ra d??? ayakkab?lar, d?nemin popüler modellerinden oldu. Ayak parmaklar?n?n oldu?u k?sm?n uzun olmas?, zenginli?in ve asaletin g?stergesi olarak kabul ediliyordu.

14. yüzy?l sonlar?na do?ru ?ylesine uzun burunlu ayakkab?lar üretildi ki, bunlarla yürüyebilmek i?in ayakkab?n?n burnunu bir gümü? veya alt?n zincirle diz kemerine ba?lamak gerekiyordu. Poulaine'ler ?amurlu sokaklarda giyildi?inde patten ad? verilen ve ah?aptan yap?lan koruyucu ile giyilmi?tir. Patten'lerin ?ok ses ??karmas?ndan dolay?, kilisede giyilmesi Piskopos taraf?ndan yasaklanm??t?r.

Ayakkab?da ?l?ü sistemi ilk kez 1324'te Kral 2. Edward d?neminde olu?turulmu?tur. Bu sistem Pedorix bilimi olarak adland?r?lm??, temeli ise ?ngiltere Kral? 2. Edward'?n 1324 y?l?nda in?'i tarif etmesiyle at?lm??t?r. Bu tarihten sonra, ayakkab?lara standart numaralar verilmeye ba?lanm??, herkesin kendi aya??na g?re ?l?ü al?narak yap?lan ayakkab?lar, bu numaralara g?re üretilmi?tir.

Topuklu ayakkab?lar?n yarat?c?s?n?n Leonardo da Vinci oldu?u kabul edilir. Rivayete g?re, Floransa'n?n ünlü ailelerinden Medici ailesinin k?z? Catherine dü?ününde boyunun uzun g?rünmesini istedi?inden, Leonardo da Vinci'ye ba?vurdu. Leonardo da Vinci, topuklu bir ayakkab? tasarlad?. Dü?ünden itibaren topuklu ayakkab? ?ok ilgi ?ekti, kabul g?rdü ve yayg?nla?t?.

15. yüzy?l?n sonlar? ile 17. yüzy?l?n ba?lar? aras?ndaki d?nemde Avrupa'da, ?zellikle Venedik'te, üst s?n?f mensubu kad?nlar ?ok yüksek topuklu ayakkab?lar giydi. Topuklar?n yüksekli?i 54 cm'ye kadar ??kt? ve bu ayakkab?lar? giyen kad?nlar?n yürüyebilmek i?in hizmet?ileri koltuk de?ne?i olarak kulland??? g?rülmü?tür. Yüksek ayakkab?lar giyince, o ayakkab?lar?n üstüne giyilen elbise i?in fazla kuma? gerekiyordu, bu da bir di?er statü g?stergesi idi.

17. yüzy?la gelindi?inde art?k ayakkab?lar ?e?itli i?leme ve dekoratif ürünlerle ayakkab?lar süslenmeye ba?land?. Bu d?nemde, kad?n ayakkab?lar? i?in toka ve topuk ?ok moda idi. Ayakkab?lar?n yerini yüksek topuklu uzun ?izmeler ald? ve bunlar evdeyken bile giyildi. Sonralar?, dantelli ?oraplar?n g?rünebilmesi i?in ?izmelerin üst kenarlar? d??a do?ru k?vr?ld?. 1660'tan sonra siyah, üzeri ba?c?kl? ya da tokal?, kalk?k kare burunlu ayakkab?lar ?izmenin yerini ald?. Kad?n ayakkab?lar? erkek ayakkab?lar?n?n modas?n? izledi. 17. yüzy?ldan ba?layarak, sivri burun ve yüksek topuklar?yla ?zgün bir bi?im ald?.

1720'lere kadar kare burunlu ayakkab?lar yayg?nd?. Bu tarihten sonra bunlar?n yerini yuvarlak burunlu ayakkab?lar ald?. 1770'lerde üstte geni? k?vr?mlar? bulunmayan uzun ?izmeler moda oldu.18. yüzy?lda kad?n ayakkab?lar? saten ya da brokardan yap?l?yor ve toka, kurdele ya da fiyonklarla süsleniyordu. Yüksek topuklu ayakkab?lar 1790'da tümüyle ortadan kalkt?. Sokaklar ve yollar ?ylesine k?tü ve ?amurluydu ki, insanlar evden d??ar?ya ??karken ?osonlar?n? giymek zorunda kal?yorlard?.

19. yüzy?lda kad?n ayakkab?lar? saten ya da kadifedendi ve topuksuzdu. Erkekler ise genellikle dü?meli, ba?c?kl? ya da yanlar? esnek ?izmeler giyiyorlard?. 1860'lar?n ba?c?ks?z ve yanlar? esnek yar?m ?izmeleri ?o?u zaman beyaz ipekten yap?l?yordu. On y?l sonra yüksek topuklar yeniden moda oldu, ?izmeler de yanlar? dü?meli olarak yap?lmaya ba?land?. Ayakkab?larda ve ?izmelerde hala bez kullan?l?yordu, ama ayakkab?lar?n burunlar? bazen deriden yap?l?yordu.

19. yüzy?lda kad?nlar fabrikalarda ve bürolarda ?al??maya, ayr?ca yürüyü? ve bisiklete binmek gibi sporlar yapmaya ba?lay?nca daha sa?lam ayakkab?lar gerekti. Ba?c?kl? rahat yürüyü? ayakkab?s? Birinci Dünya Sava?? s?ras?nda ortaya ??kt?.

1850'lerden 1950'lere kadar topuklar 5 cm'nin alt?nda olurken 1950'li y?llarda Marilyn Monroe ile birlikte tüm dünyada ince ve sivri topuklu, stiletto ad? verilen ayakkab? modeli bilinir oldu. Ad?n? ?talyan han?erinden alan stilettoyu tasarlayan, ?talyan tasar?mc? Roger Vivier'di. Ayakkab?n?n tasarlanma amac?, d?nemin ünlü moda tasar?mc?s? Christian Dior'un elbiselerini tamamlamakt?.

Türklerde ayakkab?

Orta Asya'da Türkler deriden ve yünden giyim e?yalar? yapmakta ustayd?lar. ?izme ve ?ar?k en yayg?n ayakkab? türüydü. Deri ?izmenin yan? s?ra, yayg?n olarak yünden ke?e ?izme de yap?l?yordu. Hükümdarlar k?rm?z? renkli ?izmeler giyiyorlard?. ?izme ata binenler i?in ?ok elveri?liydi.

Sel?uklu ve Osmanl? d?nemlerinde ordunun, y?netici s?n?flar?n ve kentli halk?n gereksinimlerini kar??lamak üzere zamanla ayakkab? ?e?itleri ?o?ald? ve ayakkab?c?l?k ?ok geli?ti. Di?er zanaat??lar?n oldu?u gibi ayakkab?c?lar?n da bir ?rgütü vard?. üretilen ayakkab?lar?n niteli?ini lonca denetlerdi. Ayakkab? sat?c?lar? i?in kullan?lan kavaf s?zcü?ü, giderek yap?mc?lar? da kapsad?. Kavaflar da ?izmeci, yemenici, nal?nc?, terlik?i ve pabu??u gibi adlar al?rlard?.

Osmanl? toplumunda ayakkab?, giyenlerin toplumsal konumuna ve mesle?ine g?re ?e?itlilik g?sterirdi. Ev i?inde yüzleri atlas ve kadife gibi kuma?lardan yap?lm??, üzerleri s?rmayla i?lenmi? hafif ayakkab? ve terlikler giyilirdi. D??ar?da giyilen deri ayakkab? ve ?izmelere de süslenirdi. Topkap? Saray? Müzesi'nde, ince bir zevkle ve hünerle i?lenmi? deri ayakkab? ve ?izmeler sergilenmektedir.

Osmanl? d?nemindeki ayakkab?lar, yap?ld?klar? malzemeye, bi?imlerine ve kullan?ld?klar? yere g?re adlar al?rd?. Ba?mak, cimcime, ?apula, ?izme, yar?m ?izme, ?edik, ?edik pabu?, edik, fotin, galo?, mest, kal??n, kundura, merkub, nal?n, sandal, terlik, tomak, yemeni ba?l?ca ayakkab? ?e?itleriydi. Genellikle al?ak ?k?eli ya da ?k?esiz, yumu?ak deriden yap?lan rahat ayakkab?lar tercih edilirdi. D??ar?da giyilen ayakkab?lardan baz?lar? mest-ayakkab? gibi iki par?adan olu?urdu. Aya?a giyilen mestin üzerine onu ya?mur ve ?amurdan korumak amac?yla, ?nceleri ayakkab?, sonralar? da lastik giyildi. ?oson ya da galo? denen lastik ayakkab?n?n i?ine ge?irilerek giyilen mestler, bir hadise dayanarak namaz ?ncesi abdestde ayak y?kamak yerine mesh ederek (s?vazlayarak) kolayl?k sa?lamas? bak?m?ndan ?zellikle so?uk k?? aylar?nda ?rne?in namazlar?n? camilerde k?lanlarca kullan?l?r.

16.-18. yüzy?llarda ?stanbul, Edirne ve Bursa'da ayakkab?c?l?k ?ok geli?mi?ti. 19. yüzy?l sonlar?na kadar Türkiye'de ayakkab? yap?m? tümüyle el i??ili?ine dayan?yordu. Beykoz'daki deri fabrikas?na 1884'te ayakkab? yap?m b?lümü eklendi. 1933'te Sümerbank'a devredilen Beykoz Deri ve Kundura Fabrikas? makineli üretimin yap?ld??? ?nemli bir yerdi. Günümüzde ayakkab? üretimi daha ?ok ?zel sekt?r taraf?ndan ger?ekle?tirilmektedir.

Günümüzde ayakkab?

Neredeyse tamamen makinelerle yap?lmaktad?r. Bir i??i makineyle günde 40-50 ?ift üretebilir. Elle ?al??an bir ayakkab?c? ise günde yakla??k bir ?ift ayakkab? yapabilir.

Ayakkab? yapmak i?in, ?nce sol ve sa? ayak modelleri, sonra da bunlar?n tahta kal?plar? yap?l?r. Ayakkab? yap?m? genellikle sekiz a?amada ger?ekle?ir. Hayvan derisi, kuma? ya da yapay deriden, ayakkab?n?n sayas? ve astar? uygun bi?imde kesilir. Sayay? olu?turan par?alar ile astar birbirine dikilir. Ayr?ca ayakkab?n?n burnuna sertlik veren par?a ile topu?a konulan yumu?ak par?a da dikilir. Ba?c?k delikleri bu a?amada a??l?r ve ayakkab?n?n i? yüzeyine numara ve model kabartmalar? yap?l?r. ?? ve d?? taban par?alar? ile topuklar haz?rlan?r. Bunlar genellikle k?sele, kau?uk, bunlar?n bile?imi ya da ?teki yapay malzemelerden yap?l?r. Topuklar tahta da olabilir. Par?alar?n eklenmesiyle olu?an saya, kal?b?n üzerine gerilir; i? tabana dikilir ya da ?ivilerle tutturularak kal?plan?r. Saya ve i? taban, kal?c? bi?imini al?ncaya kadar kal?pta tutulur. Tabanlama a?amas?nda d?? taban sayayla birle?tirilir. Bu i?lem dikerek, yap??t?rarak, ?ivileyerek ya da bunlardan birka?? birden uygulanarak yap?labilir.

1953'te geli?tirilen bir i?lemle kau?uk, polivinil klorür (PVC) ve poliüretan tabanlar kal?p-bask? y?ntemiyle bi?imlendirilir ve ayakkab?n?n üst b?lümüne tek bir i?lemde yap??t?r?l?r. Topuklama a?amas?nda topuk ayakkab?n?n taban?yla birle?tirilir ve son bi?imini al?r. Bitirme, cilalama, ayakkab?y? kal?ptan ??karma, topuk ve taban yast?klar?n?n yerle?tirilmesi i?lemlerini i?erir. En son bi?imini verme s?ras?nda ba?c?klar, fiyonklar ve tokalar tak?l?r.

Türleri

• Blucher ayakkab?
• Brogue ayakkab?
• Genelev ayakkab?
• Derby ayakkab?
• Monk ayakkab?
• Oxford ayakkab?
• Spectator ayakkab?
• Winklepicker
• Wholecut
• ?skarpin
• mokasen
• Parmak aras? terlik
• Galo?
• Platform ayakkab?
• Sandalet
• Terlik
• Slayt terlik
• Bale ayakkab?s?
• Point ayakkab?s?
• Yüksek topuklu ayakkab?lar
• Mary Janes
• Sindhi Mojari
• Mule
• Burnu a??k ayakkab?
• Eyer ayakkab?
• Topu?u a??k ayakkab?
• Spor ayakkab? (crossover)
• Sneaker
• Yelken ayakkab?s?
• T?rman?? ayakkab?s?
• Ko?u ayakkab?s?
• Bisiklet ayakkab?s?
• Krampon (futbol ayakkab?s?)
• Ghillie (ayakkab?
• Yürüyü? botu
• Buz pateni
• ?izgili paten
• Jika-tabi
• Kung fu ayakkab?s?
• Minimalist ayakkab?
• Motosiklet botu
• Da?c?l?k botu
• Bez ayakkab? (Plimsoll)
• Yar?? ayakkab?s?
• Binicilik botu
• Makaral? ayakkab?
• Tekerlekli paten
• Safari botu
• Paten ayakkab?
• Kayak botu
• Yüzme paleti
• Su ayakkab?s?
• Güre? ayakkab?s?

Ayr?ca bak?n?z

• Kar ayakkab?s?
• Yelken ayakkab?s?
• Aglet
• Ev ve ibadethanelerde ayakkab? ??karma gelene?i