严重失眠吃什么中成药
 | Bu sayfa Vikipedi i?in bir y?nergedir. Sayfan?n i?eri?i, uygulanmas? gereken bir standart olarak Vikipedistler taraf?ndan benimsenmektedir. Ancak de?i?tirilmesi mümkündür ve sa?duyuyla ele al?nmas? gerekmektedir. Sayfada de?i?iklik yapmadan ?nce, bu de?i?ikliklerin Vikipedistlerden onay ald???na emin olun. Uygun g?rmedi?iniz bir madde varsa, tart??ma sayfas?nda sebepleri ile a??k?a belirtin. |
Bu y?nerge Vikipedi:Adland?rma kurallar? ile birlikte okunmal?d?r.
Vikipedi'de bir adland?rma anla?mazl??? katk?da bulunan kullan?c?lar?n bir konuyu ya da jeopolitik/etnik bir kavram? adland?rmada ortak bir karara varmakta zorland?klar?nda ortaya ??kar. Genellikle bu anla?mazl?klar tarafs?z bak?? a??s? (TBA) politikas?n?n yanl?? anla??lmas?ndan ortaya ??kar.
Gerek?e
[kayna?? de?i?tir]Madde adlar? bazen olumsuz siyasi ?a?r???mlar, tarih? ?at??malar ya da b?lgesel ihtilaflar nedeniyle tart??mal? olabilir. Ama Vikipedi siyasi anla?mazl?klarda taraf tutmaz ve bir ?eyin ya da bir ki?inin do?ru, ger?ek ad?n?n ne oldu?una karar vermez. Bu ansiklopedinin yapt??? as?l olarak anla?mazl??? tan?mlamakt?r.
Buna ra?men, pratik ve teknik nedenlerden ?türü kullan?lan terimlerin bir miktar standartla?t?r?lmas?na gerek vard?r. Bu sayfa TBA politikas?n?n s?n?rlar? i?inde adland?rma anla?mazl?klar?n?n ??zümü i?in etkili ve yeterli bir y?ntem ?nermektedir. Baz?lar? bu y?ntemi kabul edilemez bulabilir ama bir maddenin ad?n?n se?ilmesinde tekdüze bir yola sad?k kalmak herkes i?in yararl?d?r. üzerinde anla?maya var?lm?? bir dizi kural adland?rma konusunda tutarl? ve adil bir se?im yapmam?za olanak sa?lar.
Ayr?ca, uzun süreli bir fikir birli?ine varmak, katk?da bulunanlar?n zaman i?inde de?i?ti?i ger?e?i g?z?nüne al?nd???nda biraz karma??k hale gelebilir. Bir noktada kat?l?mc?lar?n olu?turdu?u bir grup bir ad?n kullan?m? üzerinde anla?abilir ancak bu grubun o zaman dilimi i?erisinde bulunan kullan?c?lardan olu?an bir grubun g?rü?leri oldu?u unutulmamal?d?r. Yeni kat?l?mc?lar geldi?inde tart??may? tekrar a?ma (dolay?s?yla kendilerinden ?nce tart??anlar?n fikirlerinin a??rl???n? azaltma) ya da eski fikir birli?ine sad?k kalma (yani yeni kullan?c?lar?n g?rü?lerini s?yleme ?ans?ndan mahrum kalma) se?enekleriyle kar?? kar??ya kal?rlar. K?sacas?, hi?bir fikir birli?i bir madde hakk?nda tüm kullan?c?lar?n dü?üncesini yans?tmaz. Kal?c? olarak belirlenmi? nesnel ve tarafs?z bir y?ntem bu de?i?ken fikir birli?i sorununu a?maya yard?m eder.
Adland?rma nas?l i?ler ve anla?mazl?klar bazen nas?l olu?ur
[kayna?? de?i?tir]Madde adlar?
[kayna?? de?i?tir]Bir Vikipedi maddesinin tek bir ad? olmal?d?r. Bu Vikipedi'nin ?al??mas?n? sa?layan MediaWiki yaz?l?m?n?n gereklili?idir. Dolay?s?yla Türkiye maddesine TC, Türkiye Cumhuriyeti, Türkiye Devleti ve bunlar gibi ?e?itli y?nlendirme sayfalar? sayesinde ula??labilir. (Y?nlendirme sayfalar? hakk?nda daha fazla bilgi i?in Yard?m:Y?nlendirme sayfas?na bak?n?z.)
Madde i?inde adlar
[kayna?? de?i?tir]Madde i?inde e?anlaml? adlar?n kullan?lmas? y?nünde teknik bir k?s?tlama yoktur. ?ok daha uzun olan "Birle?mi? Milletler E?itim, Bilim ve Kültür ?rgütü" yerine y?nlendirme sayfas? olan "UNESCO"yu madde i?inde serbest?e kullanabilirsiniz. Madde i?inde her ge?ti?i yer de uzun ve tam ad? kullanmak gerekli de?ildir.
?rtü?en adlar
[kayna?? de?i?tir]Bir varl?k taraf?ndan kullan?lan bir ad ba?ka bir varl???n ad?yla ?rtü?ebilir. Anlam ayr?m? ve ad?n geni?letilmesi ?rtü?en adlar? ??zebilir. ?rne?in "Makedon" terimi kendini bu adla adland?ran Slav halk? i?in, co?rafi bir b?lge olan Makedonya'da ya?ayanlar i?in, Kuzey Makedonya'n?n yurtta?lar? i?in ya da antik ?a??n Makedon Krall???'nda ya?ayanlar i?in kullan?labilir.
Bu ?rtü?en anlamlar uygun anlam ayr?m? ile ??zülebilir. Anlam ayr?m sayfalar?na ?rnekler i?in Kategori:Vikipedi anlam ayr?m? incelenebilir.
Tart??mal? adlar aras?nda nas?l se?im yapmal?
[kayna?? de?i?tir]Madde adlar?
[kayna?? de?i?tir]Vikipedi'nin teknik ve pratik gereklilikleri maddelerin tek bir ad? olmas?n? gerektirir. E?er madde ad? bir grup i?in olumsuz ?a?r???mlar ta??yorsa madde ad?n?n ne olaca?? anla?mazl?klara yol a?abilir. Baz?lar? madde ad?nda yap?lan se?imi üzerinde anla?amad?klar? ve tarafl? bak?? a??s?n? yans?tan bir se?im olarak g?rebilir.
Vikipedi kullan?c?lar? kimin "hakl?" kimin "haks?z" oldu?una karar vermeye ve tarafl? bak?? a??s?na g?re belirli bir ad? zorla kabul ettirmeye ?al??mamal?d?r. Aksine a?a??da belirtilen y?ntemi izleyerek nesnel ve tarafs?z bir temele dayanarak genel kullan?ma karar vermelidir. Bunu yaparak, sistematik bir bi?imde siyasi tart??man?n i?ine girmeden bir ad se?ebiliriz.
Madde adlar?n? belirlemek i?in kullan?lan y?ntem iki ana ad türü i?in baz? farkl?l?klar i?erir: ?zel adlar (?rne?in Abdullah Gül, Birle?mi? Milletler) ya da betimsel adlar (?rne?in Aral?k 2007 Kuzey Irak Operasyonlar?, 1915-1918 Osmanl?'da Ermeni olaylar?).
?zel adlar
[kayna?? de?i?tir]?zetle ana ilkeler ?unlard?r:
- E?er yerel ad?n yayg?n bir Türk?e kar??l??? varsa Türk?e kar??l??? Türk?e versiyonu ?ncelik kazan?r (?rne?in Plovdiv yerine Filibe; Mòdú dānyú yerine Mete; Hiung-nu yerine Büyük Hun ?mparatorlu?u).
- E?er s?z konusu varl???n ad? kendini tan?mlay?c? ve Türk?e kar??l??? yok ise o varl???n kendine se?ti?i ad? kullan?n.
- E?er cans?z ya da insan olmayan varl???n ad?n?n yayg?n Türk?e kar??l??? yoksa o varl???n bulundu?u yerin yasal y?netimince uygulanan resm? ad?n? (ya da Türk?e ?evirisini) kullan?n (?rne?in ?ngilizce Mount McKinley yerine McKinley Da?? gibi).
- E?er cans?z ya da insan olmayan varl???n ad? iki ya da daha ?ok yasal y?netime sahip taraf aras?nda anla?mazl?k konusu ise ve birden ?ok Türk?e kar??l??? bulunuyorsa Türk?ede en yayg?n kullan?lan?n? se?in.
- E?er cans?z ya da insan olmayan varl???n ad? iki ya da daha ?ok yasal y?netime sahip taraf aras?nda anla?mazl?k konusu ise ve Türk?ede kar??l??? yok ise en yayg?n kullan?lan Türk?e olmayan ad? kullan?n.
Yayg?n olan ya da kendini tan?mlayan adlar?n kullan?m? konusunda baz? nesnel ?l?ütler ?unlard?r:
- Verilen ad Türk?ede yayg?n olarak kullan?l?yor mu? (Google, di?er referans ?al??malar?, medya web siteleri, hükümet ve uluslararas? ?rgütlerin kullan?m?n? ara?t?r?n; güvenilir kaynaklara de?er verin.)
- S?z konusu kavram?n güncel resm? ad? m?? (Ad?n yasal bir metinde (?rne?in anayasa gibi) kullan?l?p kullan?lmad???n? ara?t?r?n.)
- Ad s?z konusu varl?k taraf?ndan kendini tan?mlamak i?in kullan?l?yor mu? (Ad?n kendini tan?mlayan bir terim olup olmad???n? ara?t?r?n)
Adlar?n se?iminde ?znel ?l?ütler (bir ad? kullanmak i?in "manevi hak" gibi) kullan?lmamal?d?r. Bunlara ?rnek olarak:
- Varl???n bu ad? kullanmak i?in manevi bir hakk? var m?d?r?
- Varl???n bu ad? kullanmak i?in yasal bir hakk? var m?d?r?
- Bu ad?n kullan?m? ba?ka bir varl???n manevi ya da yasal haklar?n? ?i?niyor mu?
- Bu ad?n kullan?m? siyasi olarak kabul edilemez mi?
Bir ad?n yerel ve yayg?n Türk?e kullan?m? aras?nda bir se?im yap?lmas? durumunda genellikle yayg?n Türk?e versiyonu ye?lenir.
Farkl? g?rü? a??lar?n? uzla?t?rabilmek i?in yeni adlar icat etmeyin. Vikipedi güncel kullan?m? tan?mlar ama ?zel bir kullan?m? zorlayamaz ya da yeni adlar icat edemez.
Betimsel adlar
[kayna?? de?i?tir]Maddelerin adlar? betimsel oldu?unda kullan?lan s?zcükler tarafs?z olarak se?ilmeli ve tarafl? bak?? a??lar? i?ermemelidir.
?rne?in, 1915-1918 Osmanl?'da Ermeni olaylar? maddesinin ad? konu i?eri?i hakk?nda yarg? i?ermeden, dolayl? yoldan tarafl? bir bak?? vermeden verilmi? add?r. Madde hakk?nda yer ve zaman betimlemesi yapar ama i?inde tan?mlanan farkl? bak?? a??lar?na at?fta bulunmaz.
Madde i?inde tart??mal? adlar?n kullan?lmas?
[kayna?? de?i?tir]Madde i?inde adlar?n kullan?lmas? tarih? ve yerel ba?lamlar nedeniyle ya da s?z konusu varl???n günümüzdeki durumuyla karma??kla?abilir. Günümüzde bir varl?k i?in yayg?n olarak iki ya da daha fazla ad kullan?l?yorsa maddenin ba??nda, madde ad?ndan sonra bu adlar abecesel s?rayla verilmelidir. Bu s?ralama da ayn? dilde olan adlar kendi i?inde, farkl? dilde olan adlar dillerin adlar?na g?re abecesel s?ralamada olmal?d?r. ?rne?in bir ad Türk?ede yayg?n kullan?lan bir ad?n Bulgarca ve Yunanca versiyonlar? da bulunuyorsa Türk?e - Bulgarca - Yunanca s?ralamas?yla verilmelidir.
Tarih? ba?lamda adlar?n kullan?m?
[kayna?? de?i?tir]Her zaman tarih? ba?lamda kullan?lan s?zcüklerin do?ru kullan?ld???ndan emin olun. ?rne?in Türkiye ad?n? Osmanl? Devleti'nden s?zetmek i?in kullanmay?n ya da günümüz ?stanbul'undan bahsederken Konstantinopolis ad?n? kullanmay?n.
?rnek: Polonya'n?n Gdańsk ?ehri uzun y?llar boyunca Danzig ad?yla an?lm??t?r. "Danzig" ad? bugün kullan?lmamaktad?r, ama tarih? ba?lamda kullan?ld???nda do?rudur (?rne?in II. Dünya Sava??'ndan sonra Polonya taraf?ndan ilhak?ndan ?nceki bir d?nemde).
Tarih? bir yerden s?z ederken her zaman güncel ad?n? kullanmaya gerek yoktur. ?rne?in, ayn? co?rafi varl?ktan s?z etse de Konstantinopolis ve ?stanbul iki ayr? madde olarak bulunmaktad?r.
Jeopolitik ba?lamda adlar?n kullan?m?
[kayna?? de?i?tir]Devletlerden s?z ederken bulunduklar? jeopolitik b?lgeler i?in adlar? kullan?lmaktad?r. ?rne?in, Birle?ik Krall?k i?in "Britanya", Macaristan Cumhuriyeti i?in "Macaristan" ve bunun gibi. S?z konusu jeopolitik b?lgenin tamam?n? idare etmese bile bu adland?rma kullan?lmaktad?r, ?rne?in "?in" s?zcü?ü ?in ile e?anlaml? olarak kullan?l?r ama bu devlet (baz?lar? taraf?ndan ?in'in bir par?as? say?lan) ?in Cumhuriyeti'nin idare etti?i topraklarda kontrol sahibi de?ildir.
G?z ?nünde tutulmas? gereken di?er noktalar
[kayna?? de?i?tir]Varl?klar?n türleri
[kayna?? de?i?tir]Kendini tan?mlayan varl?k ve cans?z ya da insan olmayan varl?k aras?nda bir ayr?m yap?lmal?d?r. Bir deniz ya da da? gibi cans?z co?rafi varl???n ya da hayvan ve bitki gibi insan olmayan bir varl???n kendi ad? olamaz. Dolay?s?yla Türk?e Everest Da?? kadar yerel ad? olan ?omolungma da keyfidir. Vikipedi'de yerel Tibet?e ad?n?n kullan?lmas?n yerine "Everest Da??" ad?n?n kullan?lmas? bu ad?n Türk?ede ?ok daha yayg?n olarak kullan?lmas?ndan kaynaklanmaktad?r. Benzer ?ekilde bir y?lan türü olarak Türk?e kobra ad?n?n Endonezya dilinde "ular tedung" yerine kullan?m? bu hayvan türüne Türk?ede verilen standart ad olmas? nedeniyledir.
Bir ?ehir, ülke, halk ya da ki?i ise aksine kendini tan?mlayan bir varl?kt?r: Kendine verdi?i ve ye?ledi?i bir ad? vard?r. Eskiden Danzig diye bilinen ?ehir kendini art?k Gdańsk olarak adland?r?r; ?nceden Cassius Clay diye bilinen ki?i ?imdi kendine Muhammed Ali ad?n? vermi?tir. Bunlar basit keyfi adland?rmalar de?il ama bir varl???n kendini tan?mlamak i?in kulland??? adlard?r. Kendini tan?mlayan varl?klar?n adlar? ile ilgili anla?mazl?klarda bu noktalar her zaman ak?lda tutulmal?d?r.
Kendini tan?mlayan varl?klar?n adlar?yla ilgili
[kayna?? de?i?tir]Kendini tan?mlayan varl?klar?n adlar? kullan?ld?klar? gibi madde i?inde kullan?lmal?d?r. Vikipedi kendini tan?mlayan varl?klar?n bu ad? kullanmaya hakk? olup olmad??? konusunda bir taraf tutmaz, bu ansiklopedi yaln?zca bu varl?klar?n s?z konusu ad? kulland??? ger?e?ini belirtir.
Kendini tan?mlayan varl?klar?n adlar?n?n yayg?n Türk?e ?evirileri Vikipedi:Adland?rma kurallar? (Türk?e kullan?n) y?nergesi uyar?nca ye?lenir. ?rne?in: Hay yerine "Ermeni".
Bir ad i?inde kuzey, güney, bat? ya da do?u gibi co?rafi y?nler i?eriyorsa (yerel dildeki adlarda) tam ad Türk?eye ?evirilmelidir: Timor-Leste yerine Do?u Timor; Yuzhnaya Osetiya yerine Güney Osetya; Jawa Barat yerine Bat? Cava gibi.
Vikipedinin tan?mlay?c? oldu?unu, zorlay?c? olmad???n? unutmay?n. Bir ad?n ne olmas? gerekti?ini de?il yaln?zca ne oldu?unu belirtebiliriz.
?rnek
[kayna?? de?i?tir]Hayali bir ülke olan Maputa'n?n ba?ka bir etnik grubun kendini Kanindal? olarak adland?rmas?na kar?? ??kt???n? varsayal?m. Maputal?lar bu kullan?ma Kanindal?lar?n kendilerine bu ad? vermek i?in ne vicdani ne de tarih? haklar? oldu?una inand?klar? i?in kar?? ??kmaktad?r.
Vikipedi hangi taraf?n hakl? ya da haks?z oldu?unu s?ylemeye kalk??mamal?d?r. Ancak Kanindal?lar?n kendilerini Kanindal? olarak adland?rd?klar? yads?namaz bir ger?ektir. Her iki taraf da ger?ekten bunun b?yle oldu?una kar?? ??kamaz. Halbuki Kanindal?lar?n bu ad? ta??mak i?in vicdani haklar? olmad??? tamamen ?znel bir iddiad?r. Vikipedi buna ne cevap verebilir ne de ??züm bulabilir.
Bu durumda "Kanindal?lar" terimini kullanmak dolay?s?yla tarafs?z bak?? a??s? politikas?n? ihlal etmez. Yaln?zca Kanindal?lar?n kendilerini nas?l adland?rd?klar?na dair tamamen nesnel bir tan?mlamad?r. ?te yandan Maputa itirazlar? nedeniyle tarafs?z bak?? a??s?na uymayaca??n? ?ne sürerek bu ad?n kullan?lmamas? aksine Maputa bak?? a??s?n? yans?taca?? i?in tarafl? olmakt?r.
Di?er bir deyi?le Vikipediciler tan?mlamal?, ama zorlamamal?d?r.
Buradan ?znel bak?? a??lar? maddede hi?bir zaman belirtilmeyecek anlam? ??kar?lmamal?d?r. E?er "Kanindal?" terimi bir madde de kullan?ld?ysa anla?mazl?ktan s?zedilmeli ve gerekirse iki taraf?nda g?rü?ü ?zetlenerek a??klanmal?d?r.
Belirsizlik devam ediyorsa
[kayna?? de?i?tir]Bir adland?rma anla?mazl??? bu y?nergeye g?re sonu?land?rmaya ?al???ld???nda bazen ortaya ??kan sonu? hala belirsizli?ini sürdürüyor olabilir. Bu durum "resm?" ad?n kendisi belirsizlik i?eriyor ya da ?nemli say?labilecek kaynaklar farkl? adlar kullan?yorsa ortaya ??kabilir.
?ok s?k kar??la??lan bir durum iki ad kar??la?t?r?ld???nda ortaya ??kar: ?rne?in "Washington" ya da "Va?ington" adlar? kar??la?t?r?ld???nda yukar?daki kurallara bak?ld???nda "resm?" ad olarak "Washington" kullan?labilir. Sonra bu ad?n Türk?e versiyonu varsa kullan?n kural?, "Va?ington" ad?n?n kullan?m?n? ?nerir. B?yle bir durumda bu y?nergenin uygulanmas? bazen bir d?ngü olu?turur. Bundan kurtulabilmek i?in tart??malar? art?k dogmalar üzerine de?il ama tan?nabilirlik üzerine ?evirin. "Genel olarak maddelerin Türk?e konu?anlar?n büyük ?o?unlu?unun kolayl?kla tan?yabilece?i ..." ilkesini g?z?nünde tutarak g?rü?lerini bildirenlerin s?z konusu konuyu hangi ad?yla "en kolayl?kla tan?yabileceklerini" sorun.